Cenoty to głębokie dziury w wapiennym podłożu Jukatanu. Tworzą naturalne przestrzenie, które są wypełniane wodą przez deszcz i podziemne rzeki. Niektóre cenoty są pionowe, inne tworzą jaskinie, które zawierają baseny czy podwodne korytarze w ich wnętrzu.
Cenoty są głównym źródłem słodkiej wody na Jukatanie. Ponieważ woda z cenot zawiera dużo wapienia, który odkłada się w kościach, to autochtoni są mocno zbudowani i niewielkiego wzrostu. Pewnie z przekory, najpopularniejszym tutejszym sportem jest koszykówka. W niektórych cenotach można nurkować. Co jest obowiązkowym punktem każdego pobytu na Jukakatnie, bo jest to coś fenomenalnego.
Na przykład Garden Of Eden (Rajski Ogród). Nazwa pochodzi pewnie od relaksacyjnego i wizualnie przyjemnego charakteru nurkowania. Dużo jest roślin i ryb.
Albo Temple Of Doom (po hiszpańsku Calavera). Wejściem do niej jest niezbyt duża dziura w środku dżungli. Do której trzeba wskoczyć w pełnym nurkowym rynsztunku. Leci się w powietrzu jakieś trzy metry. W samej cenocie jest ciemno, jedynym źródłem światła są latarki. Co jest dla niej charakterystyczne, w środku mieszają się wody słone i słodkie tworząc halokliny. Które po zmąceniu zakłócają pole widzenia w dość psychodeliczny sposób, wrażenie jest mniej więcej takie, jakby się płynęło przez wodę z rozpuszczonym cukrem.
W tej cenocie w niektórych miejscach woda jest mniej więcej w temperaturze ciała ludzkiego (tam, gdzie jest słona). Daje to, w połączeniu z ciemnością, absolutne i całkowite wrażenie lewitacji. Zapomina się o wodzie, wydaje się, że jest to powietrze. Doznanie nie z tego świata. Jest genialna scena na ten temat z serialu BBC »Planeta Ziemia« (odcinek »Jaskinie«), nakręcona w cenocie Dos Ojos (w której nurkowałem parę lat temu). Zaczyna się od ujęcia do wnętrza gigantycznej jaskini. W pewnym momencie w oddali na wysokości kilku metrów pojawiają się dwa maleńkie punkty i zaczynają się przybliżać do kamery. Kiedy zaczynamy się zastanawiać, jakie to ptaki fruną w naszym kierunku, okazuje się, że jest to para nurków, a jaskinia jest wypełniona idealnie przezroczystą wodą...